Киргизско-русский словарь - түп

түп I

1. низ; дно; корень; основание, основа;

жер түбүндө

1) под землёй;

2) перен. на краю света;

жер түбүнө барып келгендей он как будто на краю света побывал;

түлкү кызыл ат минген, түп куйругун шарт түйгөн фольк. сел он на краснолисого коня, хвост у репицы крепко подвязал;

2. род, происхождение; предки;

түбүнөн бери (он) начиная с давних предков; потомственный;

түбүнөн бери шахтёр (он) потомственный шахтёр;

туп тутпродолжать дело отца, дело предков;

жаман көргөн уулу түп тутат погов. дело предков продолжает нелюбимый сын отца (а любимый часто оказывается никудышным);

түп сүруправлять народом;

тубу күчтүү родовитый;

3. платок на элечек (см.), наматываемый выше кеп чач (см. кеп II 1);

4. (обычно табак туп) остатки пищи на блюде, в чашке;

түбүн ичили табак түбүн ич-

1) подбирать чьи-л. объедки;

2) перен. быть блюдолизом, чьим-л. прихлебателем;

түпкө жетдонять, допечь; доконать, загубить;

тирүү койбой, түпкө жетет он живым не оставит, доконает;

түбүмө жетти он меня донял, допёк;

өз түбүнө өзү жетти он сам загубил себя, он сам загубил свою жизнь;

түп көтөрө (или түпкөтөрө) совсем, все, всё, сплошь;

түп көтөрө кыргыз журт весь киргизский народ;

калың журт, түп көтөрө, бир жерге баш кошушту стих. массы народные (все) объединились;

олтургандар, түп көтөрө, тура калышты все сидевшие разом встали;

жылкысын түп көтөрө айдап кетишиптир он угнал всех его коней;

кудай түбүн берсин дай бог ему хорошей жизни (пожелание добра детям);

түбү... в конечном счёте, как бы ни было в начале, но...;

жоонун түбү эл болор, тоонун түбү бел болор погов. враг в конечном счёте мирным становится, гора в конечном счёте (понижаясь) перевалом становится;

түбү жыртык бездонный; ненасытный;

бул түбү жыртык дүйнөнүн түбунө чейин ким жеткен? фольк. кто до конца постиг этот ненасытный мир?

түбүн түшкөн! или түбүң түшкүр! чтоб твой род перевёлся!;

түбү жок кара суу спорщик по натуре (его не переспоришь и не переубедишь);

кулак түпкө койдать по уху;

анын түбү барып, жаман болот он плохо кончит, он добром не кончит;

түбү барып, ушуну көрдү вот до чего он в конце концов дожил;

кырман түп (см. кырман).

түп II

усиление к словам, начинающимся на тү;

түптүгөл (см. түгөл).

түп III

бух! (подражание глухому отдалённому отрывистому звуку);

түп этип, мылтыктын үнү угулат издалека слышится звук ружейного выстрела;

чоң жардан түп деп, сууга гүштү с высокого берега он бухнулся в воду.